Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmeler, hayatın her alanında olduğu gibi, işletmelerin mali ve resmî süreçlerini de yeniden yapılandırdı. Ülkemizde, restoran işletmecilerinin de arasında bulunduğu perakende sektörüne yönelik teknolojik düzenlemeleri 1984 yılında yürürlüğe giren ve ödeme kaydedici cihazların kullanım mecburiyetini düzenleyen 3100 sayılı kanunla başlamış oldu. 2012 yılında yayımlanan 69 No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’yle birlikteyse hizmet ve ürün satışı yapan işletmelerde ödeme kaydedici cihazların (ÖKC), günümüzün teknoloji gereksinimlerini karşılayacak yeni nesil cihazlarla (YN ÖKC) değiştirilmesine dair ilk adımlar atıldı.
2012 yılında başlayan bu süreç, zamanla daha da olgunlaşmış güncel ihtiyaçlar doğrultusunda şekillenmiştir. Yeni Nesil ÖKC (YN ÖKC) olarak bilinen ve işletmeyle GİB arasındaki veri akışını internet üzerinden güvenli bir şekilde sağlayan cihazlar piyasaya sürülmüştür. 30 Eylül 2017 tarihinde yayımlanan 483 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile birlikte YN ÖKC kullanım zorunluğunun kapsamı ve şartları netleştirilirken, hâlihazırda eski nesil ÖKC’leri (EN ÖKC) kullanmaya devam eden işletmelerden belirli koşulları sağlamaları talep edilmişti.
Eylül ayında başlayan bu değişim süreci içinde, işletmelerden gelen geri bildirimler doğrultusunda GİB, 483 No’lu tebliğde belirli hükümleri değiştiren ve EN ÖKC’lerin mali hafızaları doluncaya kadar kullanmasıyla ilgili koşulları düzenleyen 489 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğini yayımladı. Bu yazımızda, 489 No’lu tebliğ ile işletmeciler için nelerin değiştiğini ele alacağız.
Yapılan değişiklikleri açıklamadan önce, ilk yayımlanan 483 No’lu VUK Tebliği’ne göre işletmecilerin hangi koşullarda ve ne kadar süreyle EN ÖKC’leri kullanmaya devam edebildiklerini bir tabloyla açıklayalım:
Yukarıda görmüş olduğunuz tabloda yer alan ciro (2016 yılı satışları veya gayrisafi iş hasılatı toplamı) ve ÖKC sayısına sayısına göre düzenlenen YN ÖKC’ye geçişle ilgili koşullar ve tarihlerin bir kısmı 21.12.2017 tarihli 489 No’lu VUK Tebliğiyle değiştirilmiştir.
489 No’lu Vergi Usul Kanunuyla Yapılan Güncellemeler
489 No’lu Tebliğ hakkında yapılan 26.12.2017 tarihli duyuru metninde yer alan açıklama şu şekildedir:
“Eski nesil ödeme kaydedici cihazı bulunan tüm mükelleflerimiz herhangi bir başvuru ve işletme büyüklüğü ölçüsü şartına bağlı olmaksızın söz konusu cihazlarını 10 yıllık kullanım süresi aşılmış olsa dahi EKONOMİK ÖMÜRLERİ de dikkate alınacak şekilde cihazların mali hafızaları doluncaya veya mali hafızanın değişimini gerektiren bir durum oluşuncaya kadar kullanma imkanı verilmiştir.”
Duyuruda altı çizili bir şekilde özetlenen bu cümleler, 483 No’lu tebliğin ilk sürümünde yer alan, elindeki eski cihazların kullanım süresine dair tarif edilen cironun 10 milyon TL’den az veya çok olması ve ÖKC sayısının 20’nin üstünde veya altında olması gibi bağlayıcı koşulları geçersiz bırakmıştır (bkz. Infografikteki sol alan).
Tebliğin muhatabı olan mükellefleri ilgilendiren bir diğer husus, eski nesil ödeme kaydedici cihazlarla gerçekleştirilen satışlarla ilgili mali bilgilerin GİB’e bildirilmesi işleminde yapılan güncellemedir. 483 No’lu Tebliğin ilk sürümünde, mali bilgi akışları açıklayan 5. madde, ÖKC’ler üzerinden gerçekleşen satış işlemlerinin GİB’e bildirilmesi işleminin e-arşiv uygulaması üzerinden gerçekleştirilmesini zorunlu kılmış ve sürecin nasıl ilerlemesi gerektiğini ayrıntılı bir şekilde açıklamıştı.
Ancak, bu kısıtlamanın YN ÖKC cihazlara geçiş sürecinde belirli zorluklar çıkarması sonucunda Başkanlık, mali bilgilerin aktarılması için iki alternatif çözüme daha izin verdiğini 489 No’lu Tebliğ ile ilan etti. Yeni düzenlemeye göre, 1 Temmuz 2018’den itibaren GİB’e yapılacak mali rapor bilgilendirmeleri; ÖKC TSM Merkezleri, GİB e-Arşiv uygulaması kapsamına uyum sağlamış izinli özel entegratör firmaların bilgi işlem sistemleriyle veya GİB tarafından internet vergi dairesi üzerinden oluşturulan ve mükellefler tarafından da kullanılabilecek elektronik portallar üzerinden gerçekleştirilebilecektir. 26.12.2017 tarihinde yapılan duyuruda bu konu aşağıdaki paragrafla açıklanmıştır:
“Yeni düzenleme ile ayrıca mükelleflerimize 483 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 1/7/2018 tarihinden itibaren bildirme yükümlülüğü verilmiş olan yeni ve eski nesil ödeme kaydedici cihazlardan gerçekleştirilen satışlara ait mali bilgilerin Gelir İdaresi Başkanlığına bildirilmesi işleminde, ÖKC TSM Merkezleri aracılığı ile bildirim yapılmasının yanı sıra Gelir İdaresi Başkanlığından e-Arşiv uygulaması kapsamında izin alan özel entegratör firmaların bilgi işlem sistem aracılığıyla (e-Arşiv Fatura uygulamasına dahil olma zorunluluğu bulunmaksızın) veya Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından internet vergi dairesi üzerinden oluşturulan ve mükelleflerimizce kendileri tarafından da kullanılabilecek elektronik portaller üzerinden bildirebilmesine imkan sağlamak üzere ilave iki yönteme de yer verilerek bildirim işlemlerinin kolaylaştırılması sağlanmıştır.”
Yukarıda özetlediğimiz 489 No’lu Tebliğ’in mali bilgilendirmeyle ilgili olan maddesini aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz:
